Μήπως τελικά η Yoga “φουσκώνει” το Εγώ μας;

Γενικά, συνηθίζω να αμφισβητώ τις έρευνες γιατί είναι γνωστό ότι πολύ σπάνια τα αποτελέσματά έχουν την βαρύτητα που τους αποδίδουν. Επέλεξα όμως να μεταφράσω κάποια αποσπάσματα από άρθρα στο διαδίκτυο σχετικά με μια ψυχολογική έρευνα που δημοσιεύθηκε το 2018 στο περιοδικό Psychological Science, καθώς συνδέεται με αρκετές από τις σκέψεις και προβληματισμούς μου σχετικά με την εφαρμογή της yoga στον κόσμο και την Ελλάδα, σήμερα. Η μετάφραση είναι σε ελεύθερη απόδοση και έγινε με αγάπη προς όλους.

Σε αυτή την μελέτη οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι διδασκαλίες του Βουδισμού που προτείνουν την πρακτική του διαλογισμού σαν μέσο για να ξεπεραστεί το εγώ, έρχονται σε αντίθεση με το επιχείρημα του Αμερικανού ψυχολόγου William James  που λέει ότι με οποιασδήποτε πρακτική αποκτάμε μια δεξιοτεχνία, νιώθουμε παράλληλα και μια αίσθηση αυτοπεποίθησης, άρα έμμεσα αυξάνεται το εγώ. Έτσι, η εξάσκηση στην αυτό-βελτίωση κάνει ακριβώς αυτό – μας κάνει να αισθανόμαστε καλύτερα, καλύτερα από ότι ήμασταν πριν, αλλά σε πολλές περιπτώσεις μας κάνει να νιώθουμε ότι είμαστε και καλύτεροι από τους γύρω μας.

Έχουν ήδη υπάρξει αρκετά στοιχεία που να συνηγορούν στην θεωρία του James κι έτσι μια ομάδα από το Mannheim της Γερμανίας αποφάσισε να εξετάσει συγκεκριμένα την πως σχετίζεται η πρακτική της γιόγκα και του διαλογισμού με αυτήν τη θεωρία.

Στην έρευνα συμμετείχαν 93 μαθητές γιόγκα και κατά τη διάρκεια των 15 εβδομάδων, οι ερευνητές αξιολόγησαν την αίσθηση της αυτο-βελτίωσης τους. Χρησιμοποιήθηκαν διάφορα συστήματα  μέτρησης για την έρευνα. Πρώτον, ρώτησαν τους συμμετέχοντες πώς αισθανόταν όταν συγκρίθηκαν με τον μέσο μαθητή γιόγκα στην τάξη τους. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο που εκτιμά τις ναρκισσιστικές τάσεις, ζητώντας τους να αξιολογήσουν πόσο βαθιά σχετίζονται με φράσεις όπως “θα είμαι γνωστός για τις καλές πράξεις που έκανα”. Τέλος, δημιούργησαν ένα είδος κλίμακας αυτοεκτίμησης και ζήτησαν από τους συμμετέχοντες αν συμφωνούσαν με δηλώσεις όπως: “Αυτή τη στιγμή έχω υψηλή αυτοεκτίμηση”.

Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι ότι οι συμμετέχοντες έδειξαν σημαντικά υψηλότερη αυτοεκτίμηση, μια ώρα μετά την πρακτική της γιόγκα σε σύγκριση με αντίθετη περίπτωση, αν δεν είχαν κάνει γιόγκα για 24 ώρες.

Μια άλλη μελέτη εξέτασε 162 άτομα που ασκούσαν διαλογισμό και αναζητήθηκαν μέσω ομάδων διαλογισμού στο Facebook. Όπως αποδείχτηκε κι αυτοί οι συμμετέχοντες είχαν παρόμοια αύξηση στην αίσθηση της αυτο-βελτίωσης, όπως και οι προηγούμενοι στη μελέτη με τους ασκούμενους στη γιόγκα.

Σε αυτή την έρευνα οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να αξιολογήσουν τον εαυτό τους σε σχέση με δηλώσεις όπως «Σε σύγκριση με τον μέσο συμμετέχοντα στη μελέτη, είμαι ελεύθερος από προκαταλήψεις». Τα αποτελέσματα έδειξαν, και πάλι, ότι οι συμμετέχοντες είχαν υψηλότερη αυτοεκτίμηση μια ώρα μετά την πρακτική του διαλογισμού σε σύγκριση με την περίπτωση αν δεν είχαν διαλογιστεί για μια περίοδο 24 ωρών.

Επίσης μετρήθηκε το επίπεδο ευεξίας των συμμετεχόντων και στις δυο έρευνες με δύο κριτήρια:

1) πόσο ικανοποιημένοι είναι από την ζωή &
2) το επίπεδο ευδαιμονίας που βιώνουν στην ζωή τους,

Ώστε έτσι να αξιολογηθεί η ικανοποίηση, η αυτονομία, η προσωπική ανάπτυξη, οι θετικές σχέσεις με τους άλλους, ο σκοπός της ζωής. Μέσα από τα αποτελέσματα διαπίστωσαν ότι το επίπεδο ευεξίας αυξάνεται μέσα από την ατομική αυτο-βελτίωση, αυτό υποδηλώνει ότι η αυτο-βελτίωση συσχετίζεται άμεσα με την αύξηση στην αίσθηση ευεξίας.

Οι ερευνητές της μελέτης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι: “Η μείωση του εγώ είναι ένα κεντρικό στοιχείο στην φιλοσοφία της γιόγκα και του βουδισμού. Αυτή η μείωση (του εγώ) και οι αλλαγές που εικάζεται ότι επιφέρει, απαιτούν σοβαρή δέσμευση (στην μείωση του εγώ) και σε αυτήν αποδίδονται συχνά τα οφέλη της ευεξίας σε σώμα και νου που προωθούν οι παραπάνω φιλοσοφίες. Από την άλλη, παρατηρήσαμε ότι αυτές οι πρακτικές του νου και του σώματος ενισχύουν την αυτό-βελτίωση και αυτή με τη σειρά της προωθεί την αύξηση της ατομικής ευεξίας”.

Μια Άλλη Άποψη

Μια εναλλακτική εξήγηση για αυτή τη μελέτη υποδηλώνει ότι οι συμμετέχοντες μπορεί στην πραγματικότητα να εξασκούνται με εντελώς ΛΑΘΟΣ τρόπο στο διαλογισμό και την γιόγκα. Όλοι οι συμμετέχοντες είχαν την έδρα τους στη Γερμανία και αρκετοί ακαδημαϊκοί θεωρούν ότι οι πρακτικές του Βουδισμού που εξασκούνται από άτομα  με δυτικό τρόπο σκέψης έχουν αποτύχει να εμπεδώσουν την καλλιέργεια της αληθινής ανιδιοτέλειας που χαρακτηρίζει τον στόχο του διαλογισμού.

Και Τώρα Τι;

Μήπως πρέπει να σταματήσετε να κάνετε γιόγκα και διαλογισμό ή μήπως να γελάτε με εκείνους που είναι αφοσιωμένοι σε αυτές τις πρακτικές;

Τίποτα από τα δύο!

Αυτή η μελέτη μπορεί να χρησιμεύσει ως μια ισχυρή υπενθύμιση ότι ανεξάρτητα από το αν εξασκούμαστε σε κάποια πρακτική ή όχι, κανένα άτομο δεν είναι σε ανώτερη θέση από οποιονδήποτε άλλον.

Η γιόγκα και ο διαλογισμός μπορούν να αποτελέσουν εξαιρετικά εργαλεία για να μας βοηθήσουν να βρούμε τη σαφήνεια και τη διορατικότητα που μπορεί να χρειαστούμε στο ταξίδι μας, αλλά χρειάζεται πάντα να θυμόμαστε την αυτοπαρατήρηση του Εγώ μας.

Είναι πολύ φυσικό να έχουμε εγώ – όλοι έχουμε ένα- και η πρόθεση δεν είναι να το διαλύσουμε, άλλωστε δεν μπορούμε ποτέ να το ξεφορτωθούμε. Το Εγώ είναι η επιθυμία για ζωή, είναι το κίνητρο για την δημιουργία. Το εγώ σημαίνει σκέφτομαι για Έμενα και στην υπερβολή του εκφράζεται σαν Εγωισμός όταν σκέφτομαι ΜΟΝΟ έμενα.

Όμως, μια καλή ερώτηση που μπορούμε να κάνουμε προς τον εαυτό μας είναι εάν όταν κάνουμε αυτές τις πρακτικές μας κάνει να αισθανόμαστε ανώτεροι από τους άλλους. Κι αν ναι, γιατί;

Όλοι βρισκόμαστε σε μια πορεία προς την ανακάλυψη του εαυτού μας και “όλοι οδηγούμε ο ένας τον άλλον στο Σπίτι”. Όλοι αντιμετωπίζουμε προκλήσεις και ορισμένες από αυτές τις πρακτικές μπορούν να μας βοηθήσουν να διαχειριστούμε πιο συνειδητά τον εαυτό μας σε δύσκολες περιόδους, αλλά στην πραγματικότητα, όλοι είμαστε ένα!

Έτσι ή αλλιώς.

Η αντίληψη ότι η yoga μπορεί να ενισχύει το Εγώ αντί να το μειώνει, δεν θα εκπλήξει όσους έχουν συναντήσει κάποιους αυτάρεσκους λάτρεις της yoga ντυμένους με την τελευταία λέξη της “μόδας” στη yoga. Αλλά, για να είμαστε ακριβείς και δίκαιοι, η ψυχολογική έρευνα δεν εξέτασε αν οι βουδιστικές διδασκαλίες αυτές καθαυτές επηρέασαν την αύξηση του Εγώ.

Η Yoga από μόνη της ίσως να μην είναι αρκετή για να μειώσει το Εγώ, αλλά και μια ψυχολογική έρευνα από μόνη της δεν μπορεί να ακυρώσει χιλιάδες χρόνια βουδιστικών διδασκαλιών και πρακτικών.

Christos Krishna